25 jaar Sociale Maribel, 25 jaar extra tewerkstelling

Geacht publiek, 

In de eerste plaats hartelijk dank aan de overkoepelende vzw’s - die instaan voor het dagelijkse beheer van de Maribelfondsen - voor de uitnodiging en mij de kans te geven om samen met jullie allen deze mijlpaal – wat 25 jaar Sociale Maribel toch wel is – in de verf te zetten. Dat jullie hier vandaag met zo velen zijn, bewijst meteen ook het ongelooflijke succes van een systeem dat we in 1997 op de rails hebben gezet. Als minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid kan ik dat niet genoeg benadrukken, precies omdat binnen die 2 bevoegdheden de Sociale Maribel zich in heel die tijd tot een cruciale hefboom heeft ontwikkeld om extra tewerkstelling te creëren, zowel in onze gezondheidszorg als in de brede socio-culturele sector.  

De cijfers spreken boekdelen. Dankzij de Sociale Maribel hebben we eind 2021 meer dan 47.000 mensen te werk kunnen stellen in de verschillende sectoren van de non-profit. Omgezet in aantal voltijdse jobs is dat ruim 20.00. De stijging is in alle subsectoren voelbaar, maar de grootste stijging is voelbaar in de sector van de gezondheidszorg. En gelukkig maar, want niet het minst in tijden dat het personeelstekort in onze gezondheidszorg nijpend is, is elke extra hand aan het bed welkom.  

Het grote voordeel van de Sociale Maribel is dat elke eurocent die binnenkomt, onmiddellijk wordt omgezet in werkgelegenheid. Bovendien is het systeem gestoeld op overleg tussen de sociale partners, wat zorgt voor de nodige stabiliteit. Sociale partners binnen elk fonds kunnen bovendien zélf de criteria bepalen voor de toekenning van die arbeidsplaatsen en kunnen zo zélf inspelen op de noden van de sector. Nog meer sectoren dan vandaag zouden van die vrijheid moeten gebruik maken, want het maakt mogelijk om écht concreet, op de werkvloer zelf dus, in te grijpen en zo de werkdruk te verlagen voor wie er al aan het werk is, maar tevens om de kwaliteit van de diensten te verbeteren en te versterken.   

De Sociale Maribel is dan ook geen kost, maar een investering die zich dubbel en dik terugbetaalt, en dat bovendien met een minimum aan publieke middelen. Het terugverdieneffect is aanzienlijk voor heel onze samenleving. In de eerste plaats voor de ‘warme’ gemeenschap van hoogstaande zorg, hulp- en dienstverlening die we willen zijn, én de onmiskenbare toegevoegde waarde die de hele socio-culturele sector is voor de versterking van ons maatschappelijk weefsel. Om de eenvoudige reden dat ontmoeting, verbinding, verrijking, en engagement cruciaal zijn om gemeenschap te vormen.  

Maar niet alleen om die ‘warme’ gemeenschap te vormen, maar ook om onze welvaartsstaat te versterken. Ook dat mag en moet benadrukt. Want hoe meer mensen aan het werk, hoe beter onze gemeenschappelijke welvaart, hoe beter voor onze economie en hoe beter dus in feite ook voor de financiën van de overheid die in tijden van opeenvolgende crisissen onder druk staat.  

De goede werking van de Maribel-fondsen heeft er de afgelopen jaren ook toe geleid dat de overkoepelende vzw's die de fondsen beheren, meerdere andere opdrachten werden toegedicht, zoals de opvolging en de uitvoering van sociale akkoorden, en dan denk ik in het bijzonder aan de goeie opvolging en uitrol van de middelen die we vrijgemaakt hebben voor de thuisverpleging en wijkgezondheidscentra via het Zorgpersoneelfonds en de succesvolle opleidingsprojecten Project 600 en Kies voor de Zorg. 

Samengevat dames en heren, durf ik vandaag te zeggen dat 25 jaar Sociale Maribel een onverdeeld succes is: voor werknemer, voor werkgever én voor de overheid. Dat partnerschap moeten we blijven koesteren, ondanks de uitdagingen waar we vandaag voor staan. Met de federale regering hebben we tijdens de COVID-crisis bewarende maatregelen genomen om de Maribel-financiering te blijven verzekeren, ondanks de tijdelijke werkloosheid. Zo weten jullie beter dan ik dat – in normale omstandigheden – middelen die niet gebruikt worden voor tewerkstelling, moeten teruggestort worden. Daar hebben we van afgezien, en meer nog, we hebben ze beschermd door de creatie van een coronareservekapitaal. 

En nu gehoopt wordt dat het virus grotendeels onder controle is en dat de druk voor – onder meer ons zorgpersoneel - toch iets of wat verlicht, hebben we vandaag met een nieuwe crisis te maken. Een energiecrisis die niet alleen gezinnen en alleenstaanden, maar ook onze verschillende zorginstellingen en socio-culturele organisaties opzadelt met oplopende facturen. In deze tijden van onzekerheid is het daarom van fundamenteel belang dat de Maribel haar rol kan blijven spelen.  

Mijn collega-minister van Werk, Pierre-Yves Dermagne beseft net als ik we dat de toename van de kosten - door de energiecrisis - het systeem onder druk zet. Zo is de automatische indexering van de financiering een heikel punt. Laat het duidelijk zijn: het kan niet de bedoeling zijn dat het budget voor jobcreatie via Maribel-banen de volgende jaren noodgedwongen wordt gebruikt om salariskosten te compenseren.  De grote bezorgdheid die jullie daaromtrent hebben, delen we. Ik ben echter een voorzichtig man en ik zal vandaag geen uitspraken doen over jullie vraag. We zitten in moeilijk economisch en budgettair vaarwater en het zal nu in de eerste plaats noodzakelijk zijn ervoor te zorgen dat het schip stabiel blijft. Maar samen met mijn collega Dermagne zijn we ons bewust van de uitdagingen en blijven we het systeem van de Maribel verdedigingen. U verwees ook naar de personeelsschaarste die een impact kan hebben op de verdere leefbaarheid van de Maribel. In dat verband verwijs ik graag naar de Toekomstagenda voor de zorg waar ik mij samen met de sociale partners, en ook met de beroepsorganisaties, richt op initiatieven die op middellange en langere termijn de nood aan zorgpersoneel moet opvangen. De besprekingen hieromtrent zijn lopende. 

Beste mensen, en hier sluit ik af. Ons land wordt wel eens verweten dat we het soms veel te moeilijk maken in onze structuren, en dat dat ten koste gaat van efficiëntie. Wees gerust, ik zal niet afsluiten met een uiteenzetting over onze staatsstructuur, maar wat ik jullie wel als slotakkoord wil meegeven, is het volgende. Eén voor één mogen jullie bijzonder trots zijn op het waardevolle werk dat jullie dag in dag uit leveren. Omdat dat werk is dat mensen helpt en verzorgt, verrijkt en verbindt. De Sociale Maribel is een uniek systeem in Europa en voor mij hét bewijs dat het partnerschap in ons land tussen overheid, werkgevers én werknemers altijd winst oplevert. Meer zelfs, dit is een uniek verhaal van 25 jaar winst voor de hele samenleving. Ik dank jullie allen.