Beleidsnota Volksgezondheid 2022

De COVID-19-epidemie wint terug aan kracht: zonder de vaccins zouden we een onuitgegeven sanitaire, economische en sociale crisis beleven; maar ondanks de vaccinatie duwt de epidemie de gezondheidszorg nu terug over een pijngrens, zowel in de eerste lijn als in de ziekenhuizen.

We hebben met z’n allen weerstand geboden aan het virus dankzij een geheel van maatregelen, maar ons fundamentele houvast daarbij was steeds: wetenschap en solidariteit.

(1) Wetenschap om op basis van feiten, kritische analyse en het verwerven van voortdurende nieuwe inzichten mensen gezond te houden, of opnieuw gezond te maken.

(2) Solidariteit als fundament ingebakken in onze sociale zekerheid en in onze gezondheidszorg. Maar solidariteit toonde zich ook in de enorme inzet van het zorgpersoneel, in het respect voor de bevolking om samen moeilijke maatregelen te nemen. Solidariteit toonde zich ook in het succes van de vaccinatiecampagne.

De epidemie heeft ook de veerkracht van ons systeem getoond en dus voor heel wat positiefs gezorgd. Denk aan de spontane samenwerking, bottom-up, niet opgelegd vanuit Brussel, die vorm kreeg in ziekenhuizen en tussen ziekenhuizen en woonzorgcentra, met huisartsen, met test- en vaccinatiecentra, en met al onze zorgverleners. En dat over de taal- en bevoegdheidsgrenzen heen. Mensen in de zorg gingen plots op andere diensten werken, of gingen mensen virtueel bereiken via teleconsultaties of andere innovatieve online-toepassingen die ze nooit eerder gebruikten. Fysiek op afstand maar mentaal toch nabij. Muren werden afgebroken, het hokjes-denken doorbroken. Die positieve evoluties moeten we koesteren, en nu verankeren.

Tegelijk toonde de epidemie ook verbeterpunten. We hebben geleerd hoe belangrijk het is om te blijven investeren in onze gezondheidszorg. Dat doen we nu. Een toegankelijke en betaalbare gezondheidszorg vereist behalve het meest doeltreffende organisatiemodel – een doeltreffende financiering. Het ene hangt vast aan het andere, met de nadruk op het woord ‘doeltreffend’.

Maar de valkuil die we moeten vermijden is dat we met meer middelen meer van hetzelfde gaan doen. Daarom willen we bij het begrotingswerk in het RIZIV een radicale verschuiving van het perspectief tot stand brengen: de begroting voor gezondheidszorg moet vertrekken van gezondheidsdoelstellingen, en mag niet de optelsom zijn van onderhandelingen waarbij zogenaamde partiële begrotingsdoelstellingen verdeeld worden op basis van financiële eisenbundels. Die klassieke benadering laten we nu stilaan achter ons. Meer nog, samen met alle stakeholders draaien we die filosofie om. Want nu is de eerste vraag: Welke zorg hebben mensen nodig, waar hebben mensen nood aan?

Zo zagen we lange tijd gezondheid vooral als afwezigheid van ziekte. Maar dat idee is intussen achterhaald, zeker als we rekening houden met de toenemende vergrijzing. De zorg van gisteren is niet meer de zorg van morgen. Want we leven met zijn allen steeds langer – mede dankzij een goede gezondheidszorg – maar langer leven gaat onvermijdelijk gepaard met meer levensjaren waarin we met beperkingen en chronische aandoeningen worden geconfronteerd. En dat doet de behoefte aan zorg toenemen. Met goede preventie kunnen we die evolutie wel milderen, maar niet stoppen. Toegankelijkheid blijft daarbij een grote uitdaging in onze gezondheidszorg.

De ZIV-begroting 2022 maakt nieuwe initiatieven mogelijk, met een focus op vier thema’s: aangepaste zorg (doelmatigheid, juiste zorg op de juiste plaats), betere toegankelijkheid van de zorg, kwaliteit van de zorg en secundaire en tertiaire preventie, met inbegrip van zorgtrajecten, zorgpaden en geïntegreerde zorg.

Concreet betekent dat voor 2022:
• Aandacht voor preventie door middel van zorgtrajecten
• De verlaging van het plafond voor de Maximumfactuur voor gezinnen met de laagste inkomens
• De afschaffing van het verbod op derde-betalersregeling
• Een betere toegang tot (mond)tandheelkundige zorg
• De verdere uitbouw van het dagziekenhuis
• Digitalisering van onze gezondheidszorg, onder meer voor de uitrol van het geïntegreerde, elektronische patiëntendossier

Naast de ZIV-begroting zijn er nog een aantal belangrijke werven voor de onmiddellijke toekomst. In tijden waarin ons mentaal welzijn onder druk staat, moeten we de geestelijke gezondheidszorg in de eerste lijn toegankelijk en laagdrempelig maken. Alle netwerken GGZ hebben ingetekend op de nieuwe RIZIV-conventie, maar er is nog veel werk binnen de netwerken. Het is cruciaal dat dit hervormingsverhaal lukt, maar dit zal tijd vragen. Dit past ook in een bredere ambitie van verdere versterking van de huisartsgeneeskunde. Zo is één van de doelstellingen van de 4AIM dat zorgverstrekkers zelf ook meer kwaliteit moeten ervaren, o.m. door meer onderlinge samenwerking.

Een aantal punctuele initiatieven moet huisartsen helpen zich toe te leggen op hun kerntaken, zoals een grotere rol voor de apotheker bij het testen en vaccineren, bij het aanzetten tot goed gebruik van geneesmiddelen, de afschaffing van het ziektebriefje voor korte afwezigheden… En we moeten ons fundamenteel bezinnen over de mogelijkheden die telegeneeskunde biedt: een technologie van de 21e eeuw kan niet succesvol geïmplementeerd worden op basis van de organisatieschema’s en financiële technieken uit de 20e eeuw:telegeneeskunde vraagt een heel andere benadering dan ‘fee-for-service’ in de eerste lijn. 

De hervorming van de ziekenhuisfinanciering moet leiden tot meer doelmatigheid en meer sociale rechtvaardigheid binnen de ziekenhuizen en ten aanzien van patiënten en mag bestaande patronen die ondoelmatig zijn niet ‘bevriezen’ (bv. beeldvorming en klinische biologie).

Slotsom: dé vraag die in deze beleidsnota gesteld wordt - en die we ons allemaal samen moeten stellen - is of wat we vandaag doen goed genoeg is. Het antwoord is dubbel en dik neen.

Zo stellen maar liefst 900 000 Belgen een bezoek aan de huisarts (QUALICOPC) uit, terwijl 15 % van de gezinnen moeilijkheden ervaart met zorguitgaven (gezondheidsenquête 2018). Zo is de sterftekans van wie laag opgeleid is, nog altijd dubbel zo hoog dan van wie hoog opgeleid is. Zo scoren we nog altijd matig wat levensverwachting betreft, en hoog wat gezondheidskloof tussen arm en rijk betreft en dragen we vandaag nog altijd een te grote vermijdbare gezondheidskost met ons mee. Al jaren behoren we tot de zwakste leerlingen in de Europese klas wat onze uitgaven aan preventie betreft.

Op basis van een nieuwe filosofie - doelmatige zorg gekoppeld aan slimme investeringen en dus financiering – gebouwd op dat solidaire fundament dat de tand des tijds wél doorstaat, is het de ambitie om de uitdagingen en tekortkomingen in onze gezondheidszorg aan te gaan.

De lat kan niet hoog genoeg liggen, op gevaar af dat sommige werven nog niet af zullen zijn. Zelfs niet tijdens deze legislatuur. Hervormen vergt tijd, dat weet elke beleidsmaker. En dat is soms frustrerend.

Maar willen we onze gezondheidszorg niet alleen sterk houden, maar ook klaarstomen voor de toekomst, moeten we durven te sleutelen aan wat vastgeroest is, en zonder taboes durven te vervangen als dat zinvol is. Stap voor stap, en telkens in overleg.

En dat op basis van de volgende handvatten:

a. Een stabiel financieel investeringskader dat onze gezondheidszorg zuurstof biedt
b. Betaalbare, laagdrempelige en toegankelijke zorg voor elke Belg
c. Van ziekenzorg naar gezondheidszorg
d. Van verkokering naar samenwerking
e. Innovatieve zorg, en innovatie, stimuleren
f. Zorg voor patiënten, maar vooral mét patiënten

Tot slot nog dit: ons gezondheidszorgbeleid hervormen – de tanker doen bewegen in de juiste richting – kan nooit het werk zijn van 1 iemand alleen. Gezondheid creëren mag en kan niet enkel en alleen mijn zorg zijn. Dat moet ook de zorg zijn van andere ministers, wars van taal regio en bevoegdheid. Maar als we die ene centrale ambitie, dat vizier, telkens voor ogen houden – met name zoveel mogelijk gezondheid creëren voor zoveel mogelijk mensen in ons land – zullen we op het stevige fundament dat publieke gezondheidszorg vandaag al is, niet alleen de zorg maar ook de samenleving van morgen bouwen.

Beleidsnota Volksgezondheid 2022.pdf