Hervorming wervelpathologie: minder snelle en onnodige rugoperaties, meer kwaliteitsvolle zorg

Rug- en nekklachten behoren tot de vaakst voorkomende gezondheidsproblemen. Ongeveer 1 Belg op 5 verklaart een probleem te hebben aan de rug en 1 op 8 aan de nek. Rug- en nekklachten vormen dan ook een van de belangrijkste oorzaken voor arbeidsongeschiktheid. Bij de meeste patiënten verdwijnen de rug- en nekklachten ofwel vanzelf, ofwel ondersteund met kinesitherapie, gedoseerde rust, beweging en pijnstillers. Soms moet overgegaan worden tot een operatie. In België worden evenwel te veel rugoperaties uitgevoerd, en wordt hier soms ook te snel tot overgegaan. De meerwaarde van die operaties is niet altijd zo duidelijk.  

De 'wervelpathologie'-hervorming - een dossier dat al sinds 2015 aansleept en waarvoor de nodige Koninklijke Besluiten vandaag in het Belgisch Staatsblad verschenen - moet patiënten met rugklachten-of problemen leiden tot meer kwaliteitsvolle zorg en onnodige ingrepen vermijden. Dat betekent dat we voluit inzetten op een geïntegreerde aanpak om te zorgen voor (1) een betere (multidisciplinaire) diagnose, (2) de meest adequate behandeling en (3) het terugdringen van onnodige rugoperaties. Voor deze hervorming werd intensief overlegd met de Spine Society of Belgium.  

Hoe doen we dat precies?  

(1) Er wordt een nieuwe raadpleging ingevoerd voor het opstellen van een gespecialiseerd diagnostisch bilan voor wervelkolompathologie door onder meer orthopedisch chirurgen en neurochirurgen. Deze raadpleging vormt de start voor de verdere opvolging van de betrokken patiënten. De bedoeling is dat de arts tijdens deze raadpleging een grondige evaluatie maakt en een samenvattend verslag opmaakt met daarin de antecedenten betreffende de wervelkolompathologie, de impact van de actuele aandoening op het dagelijks functioneren, het klinisch onderzoek, het voorgesteld behandelingsplan inclusief mogelijke alternatieven. De patiënt betaalt voor deze raadpleging, net als voor andere raadplegingen, 12 euro remgeld, of 3 euro remgeld als hij recht heeft op de verhoogde tegemoetkoming. 

(2) Bij patiënten waar de problemen aanhouden of bij patiënten met een specifieke diagnose, kan vervolgens een multidisciplinair zorgteam in actie komen. De behandelende huisarts of specialist kunnen dit aanvragen. Dit is innoverend en moet bijdragen tot een benadering van de casus vanuit verschillende invalshoeken. Dat zorgteam bestaat uit een arts-coördinator, en maximaal 3 andere artsen. Met de chirurg, maar evengoed met de huisarts, een revalidatiearts maar ook een kinesist, of zelfs een psycholoog kunnen betrokken worden. Dit multidisciplinair overleg heeft als voordeel dat de insteek en vaardigheden van alle medische en paramedische disciplines, zowel chirurgisch als niet-chirurgische disciplines, worden gecombineerd om te komen tot een optimale behandeling. Tijdens dit multidisciplinaire overleg moet het team - met alle elementen die spelen - een diagnose met inschatting van de evolutie uitwerken; een gemotiveerd behandelingsplan opstellen, inclusief eventuele alternatieven op korte en langere termijn, rekening houdende met de psychosociale context, en ook een voorstel doen met betrekking tot arbeids(on)geschiktheid. 

(3) We voeren een 'wervelpathologie-register' in, waarin het multidisciplinair zorgteam het traject en de behandeling opneemt, met alle raadplegingen, resultaten en evolutie. Deze registratie is verplicht vanaf 1 januari 2023 en bedoeld om (a) de kwaliteit van de zorg te evalueren én (b) de kwaliteit en kosten van de geleverde zorg te beheersen. 

Wat betekent dat voor de patiënt?  

De patiënt weet zo dat de beslissing om al dan niet tot een rugoperatie over te gaan, grondig wordt bekeken, en dat niet alleen door de chirurg, maar ook met artsen uit verschillende andere disciplines. Frank Vandenbroucke, minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, investeert jaarlijks 2,136 miljoen euro, zodat elke consultatie bij - of bespreking van het dossier door - het multidisciplinair zorgteam volledig wordt terugbetaald. Verwacht wordt dat elk jaar zo'n 18.000 multidisciplinaire consultaties zullen plaatsvinden. Elk multidisciplinair team krijgt 185 euro per consultatie, waarvan 90 euro voor de coördinerende arts.  

Lage rugpijn? Eerst bewegen, daarna foto's overwegen 

Dit is niet de enige maatregel om de behandeling van rugpijn te optimaliseren. Zo was er in 2021 reeds een campagne van de FOD Volksgezondheid om het gebruik van foto’s te verminderen, onder het motto "Lage rugpijn? Eerst meer bewegen, dan pas foto’s overwegen". De campagne wordt in het najaar herhaald. De boodschap van de campagne is dat het beste middel tegen rugpijn dikwijls blijven bewegen is.  

Meestal is een radiologisch onderzoek niet aangewezen en heeft het geen invloed op het verdere genezingsproces. Bovendien maken röntgenfoto’s en CT-scans gebruik van ioniserende straling die bij overmatig gebruik de gezondheid kan schaden. De kans bestaat ook dat bij het onderzoek dingen vastgesteld worden die niet de oorzaak van de pijn zijn, maar wel aanleiding geven tot onnodige bijkomende onderzoeken en onnodige ongerustheid bij de patiënt. In de uitzonderlijke gevallen waarbij een radiologisch onderzoek toch aangewezen is, zal de arts dit onderzoek steeds kaderen in een groter plan van aanpak.