Naar een strikte regelgeving voor álle mondmaskers op de Belgische markt
Het mondmasker is een cruciaal onderdeel in onze verdediging tegen de verspreiding van COVID-19, ook al zijn er vandaag niet veel verplichtingen meer voor het dragen van een mondmasker en gaat het vooral om sterke aanbevelingen. Door de toename van verschillende soorten mondmaskers op de Belgische markt is het des te belangrijker om fabrikanten te onderwerpen aan strikte regelgeving die de gezondheid van onze burgers in alle denkbare omstandigheden garandeert. Onderzoek van Sciensano toont aan dat twee maskers te hoge zilverpartikels bevatten, wat bij lange blootstelling schadelijk zou kunnen zijn voor de gezondheid. Alhoewel de risico's zijn ingeschat op basis van een graad van blootstelling die theoretisch is, moet men altijd het zekere voor het onzekere nemen. Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke, nam dus de nodige voorzorgsmaatregelen door de twee types maskers van de markt te halen. Eén type was overigens slechts in zeer beperkte mate verhandeld. Ook bereidt de minister wetgevend initiatief voor dat veilig gebruik van álle mondmaskers moet verzekeren.
Het dragen van een mondmasker is een belangrijk verdedigingsinstrument in de beheersing van en de strijd tegen COVID-19. Het gebruik is de voorbije jaren dan ook sterk gestegen. Verschillende fabrikanten zijn op de Belgische markt actief, en dus is het belangrijk om de veiligheid van alle mondmaskers te garanderen én fabrikanten te onderwerpen aan strikte regelgeving die de gezondheid van onze burgers garandeert. Voor FFP2 en FFP3-mondmaskers én chirurgische mondmaskers is er Europese regelgeving. Zo kun je chirurgische maskers herkennen doordat expliciet op de verpakking staat dat het masker voor medische doeleinden kan gebruikt worden. Regelgeving voor de andere types mondmaskers, de zogenoemde community maskers (zoals wegwerpmaskers of herbruikbare maskers) is er evenwel niet. Nochtans hebben community maskers - door de crisis - een enorme opmars gekend.
Vorig jaar onderzocht en publiceerde Sciensano de eerste resultaten van een onderzoek, op basis van een steekproef op de Belgische markt. Dat onderzoek toonde de aanwezigheid van titaniumdioxidedeeltjes aan in heel wat herbruikbare- en wegwerpmondmaskers vervaardigd uit natuurlijke of synthetische vezels. Titaniumdioxide wordt onder meer gebruikt om de vezels in textielproducten zoals kleding (onder andere sportkleding) en huishoudlinnen wit te kleuren, ze mat te maken of te beschermen tegen UV-stralen en verkleuring. Ook in producten zoals zonnecrèmes en tandpasta wordt titaniumdioxide veelvuldig gebruikt. Het inademen van titaniumdioxidedeeltjes kan mogelijk schadelijk zijn voor de gezondheid.
Frank Vandenbroucke, minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, gaf Sciensano de opdracht om haar onderzoek voort te zetten. Sciensano onderzocht of ook andere kleine deeltjes van chemische stoffen in de mondmaskers aanwezig zijn, zoals zilverionen en zilvernanopartikels. Zilver wordt immers vaak gebruikt als biocide, om ons te beschermen tegen bacteriën, vreemde organismen, of virussen. Ook daar geldt dat overmatig inademen mogelijk schadelijk kan zijn. Hoewel Sciensano een theoretisch niveau van blootstelling gebruikte voor haar analyses, concludeert ze dat twee maskers (een chirurgisch en een community masker) - op basis van dat theoretische niveau - te hoge waarden van zilver bevatten.
Ook al kennen we de exacte blootstelling dus niet, toch koos de minister ervoor om - op basis van het advies van de Hoge Gezondheidsraad - het zekere voor het onzekere te nemen, en dat in het belang van de volksgezondheid. Zo werd de verdeling van het mondmasker van Suprgoods (chirurgisch masker) door de bevoegde instantie (FAGG) inmiddels teruggeroepen en stopgezet. Ter verduidelijking: van dat type masker werden wereldwijd slechts enkele tientallen verkocht. De verspreiding van het tweede mondmasker, van Avrox (de witte, herbruikbare maskers die aangekocht werden door de vorige regering) werd in 2021 al stopgezet na de eerste resultaten rond titaniumdioxide. De Avrox-mondmaskers worden niet verder verdeeld en de overgebleven stock wordt vernietigd.
Samen met de minister van Leefmilieu, Zakia Khattabi, heeft Frank Vandenbroucke ook aan het Directoraat-Generaal Leefmilieu van de FOD Volksgezondheid gevraagd om het thema op de agenda te plaatsen bij de Europese Commissie die bevoegd is voor het gebruik van chemische stoffen in consumentenproducten. Het DG Leefmilieu heeft reeds, op verzoek van beide ministers, contact opgenomen met de fabrikanten om een regelgeving uit te werken rond een verplichte registratie en etikettering van alle mondmaskers (dus ook de community maskers) die op de Belgische markt aangeboden worden. Dat moet leiden tot een volledig overzicht van alle mondmaskers op de Belgische markt, inclusief van de chemische stoffen die eventueel bij de productie gebruikt worden. De etikettering moet volledige transparantie garanderen voor de consument en een nieuw controleprogramma zal uitgewerkt worden om de kwaliteit van mondmaskers op de Belgische markt te bewaken. Daarnaast wordt ook een wijziging van het Koninklijk Besluit voorbereid dat het gebruik van nanomateriaal reglementeert en in kaart brengt. De FOD Volksgezondheid rondde daar eerder dit jaar een studie rond af. De FOD kijkt hiervoor in eerste instantie naar prioritaire artikelen, zoals producten voor baby’s en kinderen.
Belangrijk is wel dat het mondmasker een belangrijke preventieve maatregel in de bescherming tegen ziektes blijft. Het onderzoek van Sciensano is gebaseerd op theoretische aannames en een concrete risico-inschatting kan niet gemaakt worden. Er is geen informatie over de werkelijke blootstelling, noch over acute risico’s en dus blijft het dragen van een mondmasker als bescherming tegen COVID-19 zeer belangrijk, en in een aantal omstandigheden verplicht (ziekenhuispersoneel, apotheken, artsenkabinetten) of sterk aangeraden (bijvoorbeeld kwetsbare mensen in gesloten ruimtes).
* Het volledige rapport van Sciensano is terug te vinden via onderstaande link: https://www.sciensano.be/nl/biblio/evaluation-types-efficient-use-and-health-risks-application-silver-based-biocides-provide