Opening PAAZ-afdeling Bornem
Beste zorgprofessionals,
Beste burgemeester en voorzitter van de gemeenteraad,
Geacht publiek,
Eerst en vooral dank voor jullie uitnodiging om - samen met jullie - deze nieuwe afdeling plechtig te openen. Maar eerst wil ik van deze gelegenheid gebruik maken om nogmaals - en dat zeer uitdrukkelijk - mijn bijzondere waardering en dank uit te drukken voor eenieder in de zorg die het beste van zichzelf heeft gegeven in wat extreem moeilijke omstandigheden waren tijdens de pandemie: dan gaat het uiteraard over al ons zorgpersoneel en eenieder op het terrein, maar zeker ook alle collega’s in de facilitaire en ondersteunende diensten, onder wie uiteraard velen van jullie.
Deze pandemie heeft het belang van mentaal welzijn en mentale gezondheid evenals de bespreekbaarheid van mentale problemen op een grootschalige wijze onder de aandacht gebracht. Nu, uit de elfde COVID gezondheidsenquête blijkt dat de pandemie niet meer de grootste zorg is in de bevolking. En gelukkig maar. Zo zien we dat in juni 2022 nog 'maar' 1 op 10 mensen (13% om precies te zijn) zich zorgen maakt over een opflakkering van de pandemie. Dat is goed nieuws - en dat is mede te dankzij jullie allemaal - maar dat betekent uiteraard niet dat dit virus voorbijgewaaid is. Helaas. We moeten de vinger aan de pols houden, zeker met de herfst en vooral de winter voor de deur, wanneer mensen opnieuw elkaar binnen zullen ontmoeten. Vandaar dat ik in mijn beleid ook heel veel aandacht besteed aan het thema ventilatie. Dat is een cruciale sleutel in een duurzame beheersing van deze pandemie.
Maar ik ben hier uiteraard niet om over corona te praten, wel over ons mentaal welzijn. En wat dat betreft, staan we niet alleen vandaag maar ook in de toekomst voor een dubbele uitdaging: (1) meer investeren want we worden nog steeds geconfronteerd met lange wachttijden in de ambulante en de residentiële geestelijke gezondheidszorg én (2) anders investeren door onze kijk op mentaal welzijn én de organisatie van onze geestelijke gezondheidszorg op een andere manier in te vullen. Of anders gezegd: hervormen.
Mijn overtuiging is al langer dat we de zorg voor ons mentaal welzijn, en dus niet alleen onze geestelijke gezondheidszorg, grondig, maar vooral veel beter en dus anders moeten aanpakken. We hebben nood aan een getrapt zorgsysteem waarbij vlot kan geschakeld worden (1) van minder naar meer intensieve zorg - en omgekeerd - en (2) nood aan zorg die ook buiten de muren en de praktijkruimte wordt georganiseerd. Dat betekent in nauwe samenwerking met actoren zoals de scholen, de huisarts, het CAW, het OCMW…
Deze visie betekent dan ook een cultuuromslag van hoe we omgaan met geestelijke gezondheid. Mijn hervorming is in de eerste plaats gericht op preventie en vroegtijdige detectie van psychische problemen, en in een tweede plaats een organisatie van de psychologische zorg, die laagdrempelig, gemakkelijk en eenvoudig bereikbaar is, zo dicht mogelijk bij de burger. En indien nodig snel schakelen naar meer intensieve zorg, psychiatrische zorg zoals jullie hier doen. Dat betekent ook dat de trappen van het zorgaanbod niet langer aparte silo’s mogen zijn, naast alle andere beschikbare gespecialiseerde zorg die ook door de deelstaten wordt aangeboden.
Om deze cultuuromslag mogelijk te maken investeren we een ongezien bedrag van meer dan 200 miljoen euro per jaar in alle trappen van onze geestelijke gezondheidszorg, ook de gespecialiseerde. Maar geld alleen volstaat niet. De cultuuromslag zit hem erin dat we vertrekken van een populatiebenadering en niet langer vanuit een individueel aanbod-denken. De bottom line daarbij is: samenwerken om veel vroeger te detecteren en vooral tijdig te remediëren, vooraleer problemen té groot worden en dus onoverkomelijk wachtlijsten ontstaan zoals we ze vandaag kennen, ook in de psychiatrische zorg.
Geacht publiek,
Het is onmogelijk om in deze korte tijdspanne alle maatregelen in details op te sommen, maar wil graag de link leggen naar die maatregelen die voor jullie ziekenhuis het meest relevant zijn.
Een belangrijke hervorming is deze van de psychologische zorg in de eerste lijn die gebaseerd is op een RIZIV-conventie die tot stand kwam in 2021, en nu stap voor stap uitgerold wordt; wat complex is, veel overleg en daarom ook veel tijd vraagt. Als voorbeeld verwijs ik wat er begin deze week in het nieuws verscheen over de samenwerking met de CLB en de scholen. Voor kinderen en jongeren zijn scholen belangrijke vindplaatsen waar samen met leerkrachten, CLB en ouders kan gewerkt worden rond het mentaal welzijn van kinderen en jongeren. Op die manier kunnen we geestelijke gezondheidszorg uit de taboesfeer halen; ouders, leerkrachten en leerlingen veerkrachtiger maken; en sneller problemen detecteren en aanpakken om ernstige en langdurige problemen te vermijden. Samen met mijn collega Ben Weyts hebben we hierover een afsprakenkader gemaakt en gaan de netwerken in het najaar met de scholen en CLB's aan de slag om klinisch psychologen/orthopedagogen in te zetten, zowel in als buiten de schoolomgeving voor zowel individuele als groepsinterventies. We maken met andere woorden de verbinding tussen de psycholoog, de zorgleerkracht, de leerlingenbegeleiders, de leerkrachten en de ouders met niet alleen respect voor de bevoegdheid onderwijs, maar ook mét respect voor de manier waarop de CLB's en de scholen hun rol inzake mentaal welzijn en psychologische ondersteuning zelf willen invullen.
Net zoals scholen een belangrijke vindplaats zijn, zijn ook de huisartsen dat, een CAW, of een OCMW, … Ik vernam dat in dit netwerk het mobiel crisisteam Emergo een wekelijks consult organiseert voor daklozen en Oekraïense vluchtelingen op de locatie van de nachtopvang CAW Mechelen. Dit is opnieuw een mooi voorbeeld dat de geestelijke gezondheidszorg outreachend werkt om kwetsbare doelgroepen die moeilijk de weg naar zorg vinden toch te bereiken.
En ook diensten binnen het algemeen ziekenhuis zoals de spoeddiensten, materniteiten, pediatrie, geriatrie… zijn belangrijke vindplaatsen. Vandaar dat we bijvoorbeeld tijdens de pandemie, door de stijgende opnames van eetstoornissen en psychische problemen op de pediatrie-afdeling en de grote wachttijden op de kinderpsychiatrie, per netwerk 2 liaisonteams hebben voorzien vanuit de kinderpsychiatrische diensten naar onder meer de pediatriediensten. Deze teams werden geëvalueerd en binnen het netwerk Antwerpen zullen de middelen worden geïntegreerd in de projectoproep van 35 miljoen euro waarvoor eind september het dossier moet worden ingediend.
Nadat we in deze regio vooral de mobiele crisisteams hebben versterkt met meer dan 9 VTE (9,28VTE) - voornamelijk psychologen en verpleegkundigen, maar ook maatschappelijk werkers - hebben we in juni een projectoproep gelanceerd voor de creatie van High Intensive Care afdelingen (HIC) die een betere en meer humane zorg wil bieden aan mensen die in crisis worden opgenomen. Met een extra budget van 6 VTE's zal in UPC Duffel een nieuwe HIC-dienst worden georganiseerd die nauw zal samenwerken met het mobiele crisisteam en de spoeddiensten. Die 6 VTE's kunnen ruim ingevuld worden, qua profielen, afhankelijk van de specifieke noden.
Geacht publiek,
Ik hoef jullie niet te vertellen dat de relatie - of de 'comorbiditeit' - tussen somatische en psychische zorg heel groot is. Studies hebben aangetoond dat de uitkomsten van somatische ziekten gunstiger zijn wanneer ook een depressie snel wordt gedetecteerd en behandeld. Denk maar aan post partum depressie (depressie na geboorte) bij jonge moeders, depressie bij HIV-patiënten…
Dit besef in de somatische zorg is groeiend. Ik ben dan ook heel blij dat het bestuur van het ziekenhuis, met steun van de actoren in de eerstelijnszones Rupelaar en Klein Brabant Vaartland alsook de netwerken Helix en Emergo, beslist heeft om te investeren in de GGZ. Met de oprichting van een specifieke PAAZ-dienst van 24 bedden op de campus Bornem én de versterking van het mobiele team voor langdurige zorg (3,2VTE) kan het zorgtraject voor de patiënten - zowel in het ziekenhuis als er buiten - versterkt worden. Dat mobiele team en PAAZ zijn belangrijke schakels tussen het psychologisch zorgaanbod in de eerste lijn en de meer gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg.
Geacht publiek,
Beste genodigden,
Investeren in mentaal welzijn en de organisatie van onze geestelijke gezondheidszorg hervormen gaan hand in hand. Ze zijn onlosmakelijk verbonden. Ik besef dat dit heel veel engagement vraagt. Een nieuwe filosofie en manier van werken, vergt tijd. En ik besef ook dat er nog heel wat uitdagingen zijn om samen de handen in elkaar te kunnen slaan, om van die samenwerking een evidentie te maken. Maar het is absoluut noodzakelijk om de patiënt en zijn zorgvraag niet langer gefragmenteerd maar op een holistische, geïntegreerde manier te organiseren en de patiënt ook - samen met zijn omgeving - te betrekken als actieve partner in de zorg.
Tot slot wil ik iedereen feliciteren die betrokken is bij de opstart van deze afdeling. En jullie vooral veel succes wensen. Dank aan jullie allemaal voor het ontzettend waardevolle werk dat jullie hier leveren. In de eerste plaats voor de patiënten zelf uiteraard. Maar ook voor hun omgeving, familie en vrienden, om het leven van wie ze graag zien weer zinvol en ‘leefbaar’ te maken.