Naar een rookvrije generatie: 10 maatregelen voor een gezonde toekomst

Volgens de Stichting tegen Kanker rookt in dit land 24% van de bevolking, waarvan 19% dagelijks (en dit om en bij de 14 sigaretten per dag - cijfers van 2022). Dat roken slecht is voor de gezondheid, weet iedereen. Ook hierover zijn de cijfers duidelijk. In dit land is roken de grootste vermijdbare oorzaak van kanker. Dagelijks sterven er bijna 40 Belgen (14.000 mensen per jaar) door roken. Nog eens 300.000 Belgen lijden aan een tabaksgerelateerde ziekte. 

Om het gebruik van tabak terug te dringen en te komen tot een rookvrije generatie, zoals in het regeerakkoord staat, keurde de federale regering in december 2022 een eerste batterij maatregelen goed in het kader van een nationaal tabaksplan. Dat werd samen met de deelstaten uitgewerkt. Daar bleef het echter niet bij. De voorbije maanden trok minister Vandenbroucke verder aan de kar en werkte nog verschillende maatregelen uit om de strijd tegen roken verder op te voeren. De voorbije maand werden enkele van die maatregelen in wetgeving omgezet en goedgekeurd door de federale ministerraad. ​ 

Minister Frank Vandenbroucke: “De tabakslobby verzint altijd maar nieuwe producten om mensen aan te zetten tot roken of mensen verslaafd te houden. Dat moet stoppen. Van de mensen die roken in ons land wil meer dan 60% stoppen, maar meer dan de helft van de mensen die dat proberen, begint toch opnieuw. De verslaving aan nicotine is hardnekkig. We willen mensen dan ook helpen deze stap écht te zetten. Er ligt nu een hele batterij aan maatregelen klaar die ervoor moeten zorgen dat we tabak en rookproducten minder aantrekkelijk en minder toegankelijk maken. Als we zien hoeveel mensen echt willen stoppen met roken, dan is het onze verantwoordelijkheid om ze hier zo goed mogelijk bij te begeleiden. Enkel zo kunnen we het rookgedrag in dit land verder doen afnemen en ook stappen vooruitzetten om te komen tot een rookvrije generatie.” ​ 

10 maatregelen voor een gezonde toekomst:

1) Verbod op het uitstallen van tabaksproducten

Vanaf 1 januari 2025 zal er een display ban van kracht zijn. Vanaf dan is het voor iedereen verboden om sigaretten, vapes, en zo meer zichtbaar uit te stallen in de winkel. De producten zullen zich moeten bevinden in een aparte ruimte of opgeborgen zitten in een schuif of kast zodat ze aan het blote oog onttrokken worden. ​ 

2) Verbod op verkoop tabaksproducten

Tijdelijke verkooppunten - zoals festivals - zullen vanaf 1 januari 2025 geen tabaksproducten meer mogen verkopen. Het verbod op de verkoop van tabaksproducten in supermarkten groter dan 400m² wordt vervroegd in stelling gebracht. ​ Het verbod treedt in werking op 1 juli 2025 (in plaats van 1 januari 2028). 

In horecazaken zal men tabak kunnen blijven verkopen. Ook rookruimtes zullen kunnen blijven bestaan, maar de toegang tot de rookruimte wordt ontzegd voor minderjarigen. ​ Horecazaken gaan hierop streng gecontroleerd worden (voor meer info, zie hieronder) en indien hier overtredingen worden vastgesteld, kan de zaak tijdelijk gesloten worden. 

3) Meer plaatsen met rookverbod met name waar kinderen en jongeren komen

Vanaf 1 januari 2025 wordt een rookverbod op allerlei plaatsen in dit land ingevoerd met name op plaatsen waar veel kinderen en jongeren komen. In 2022 beslisten we dat in onder meer attractieparken, dierentuinen, kinderboerderijen (tijdens activiteiten) en speelpleinen de sigaret en e-sigaret niet langer welkom zijn. De lijst van openbare plaatsen waar een rookverbod wordt ingevoerd, breiden we nu verder uit. Zo komt er ook een rookverbod op en naast sportterreinen, met uitzondering van het horecaterras in de buurt van een sportterrein. Op deze plekken mag wel een rookzone uit het zicht gecreëerd worden. ​ 

Vaak zien we aan de in- en uitgang van zorginstellingen en scholen dat mensen staan te roken. In de toekomst zullen we dan ook dit rookgordijn weren (wat op verschillende plekken gelukkig al van toepassing is). Vanaf 1 januari 2025 zal er binnen een perimeter van 10m aan in- en uitgangen van zorg-, opvang- en onderwijsinstellingen en ook openbare bibliotheken een rookverbod gelden. Er wordt ook een verplichting ingevoerd om deze rookvrije zone te signaleren.¹

4) Uitbreiding rookverbod in vervoersmiddelen

Het was al verboden om te roken op het openbaar vervoer (trein, tram, bus, …), maar nu breiden we dit verbod verder uit naar het professioneel personenvervoer: taxi’s, bussen etc. Dit verbod gaat meteen in bij publicatie van deze wet (voorjaar 2024). 

5) Extra belastingen op tabak

Sigaretten, roltabak en e-sigaretten zullen op 1 januari sterk in prijs stijgen. De impact van een reeks beslissingen die bij de vorming van de regering en de begrotingsopmaak 2024 genomen zijn leidt ertoe dat de totale nominale accijnzen toenemen met 52 euro per 1000 sigaretten en 42,6 euro per kilo rooktabak. Voor een pakje sigaretten zou de prijs daardoor stijgen met ca. 2 euro (+- 25%, vanzelfsprekend afhankelijk van de prijszetting door de producent). Voor e-sigaretten wordt een accijns ingevoerd van 0,15 euro per ml. Volgens Kom op tegen Kanker is een prijsverhoging van tabaksproducten de meest effectieve maatregel om het aantal rokers terug te dringen en om jongeren van de sigaret te houden. Ook de WHO zet deze maatregel bij zijn ‘six best buys’ tegen tabak. ​ ​ ​ 

6) Strengere controles met mogelijkheid tot sluiting

In 2024 zullen we een grootschalige controlecampagne organiseren wat betreft de verkoop en de reclame van tabak. De inspectiediensten van DGAPF binnen de FOD VVVL, bevoegd voor de controle op de tabak- en rookwetgeving, krijgen daarvoor vanaf volgend jaar extra bevoegdheden in het kader van de bescherming van de volksgezondheid. Zo zullen ze bij het vaststellen van overtredingen kunnen overgaan tot een mogelijke sluiting van het gecontroleerde etablissement (dit gaande van één uur tot 30 dagen). Diezelfde uitbreiding van mogelijkheden tot het nemen van maatregelen, wordt ook voorzien voor de administratie van Douane en Accijnzen. 

We willen in de nabije toekomst ook sterker inzetten op mystery shopping als controlemechanisme, waarbij we jobstudenten zullen inzetten om te kijken of winkels zich aan de regels houden. Ook hier zullen we kunnen overgaan tot sluiting. De mogelijkheden hiertoe worden nu voorbereid. ​ 

Tot slot wordt het vanaf 1 januari 2025 wettelijk verplicht om een bewijs van leeftijd te vragen indien een koper er jonger uitziet dan 25 jaar. De leeftijdsgrens voor verkoop van tabak blijft behouden op 18 jaar. ​ Als we een rookvrije generatie willen is het cruciaal dat het verkoopverbod aan minderjarigen strikt gehandhaafd wordt. 

7) Strenger beleid op e-sigaretten

Het KB e-sigaretten verbiedt ondertussen aantrekkelijke functionaliteiten zoals lichtjes. Ook het aroma van de e-sigaret mag enkel op een neutrale manier op de verpakking opgenomen worden. Dit KB is van kracht sinds juli 2023, maar er bestaat nog een overgangsfase voor kleinhandelaars tot 11 januari 2024. ​ 

De wegwerpsigaret willen we dan weer verbieden vanaf 2025. In 2021 hebben we reeds reglementering met een verbod op wegwerp e-sigaretten ingediend bij de Europese Commissie. Het dossier is recent nog aangevuld met extra argumenten (o.a. vanuit onze controles deze zomer) en we verwachten nu een antwoord van de commissie in het voorjaar van 2024. ​ 

8) Verbod op nicotinezakjes

Nicotinezakjes kunnen – net als elektronische sigaretten/vapen - een opstap zijn naar roken op jonge leeftijd. Sinds 1 oktober 2023 is het verboden om nicotinezakjes te verkopen in dit land. We doen dat omdat het beschermen van de gezondheid van kinderen en jongeren een absolute prioriteit is. ​ 

9) Behandeling met nicotinevervangers 

De vergoeding van nicotinevervangende therapieën zou rokers de nodige hulp kunnen bieden om te stoppen met roken. Uit de literatuur blijkt dat deze NRT’s (nicotine replacement therapy) een hulp kunnen zijn bij het stoppen met roken op lange termijn. Momenteel loopt er een dossier rond nicotinevervangers bij de Commissie Tegemoetkoming Geneesmiddelen. In het voorjaar van 2024 zal hierover een beslissing worden genomen. ​ 

10) Uitbreiding reglementering naar alle tabaks- en gelijksoortige producten

Sommige regels die reeds opgelegd zijn bij klassieke sigaretten, zijn nog niet van toepassing op andere tabaksproducten. In 2024 breiden we daarom de bestaande regelgeving uit. Er komt o.a. een gecombineerde gezondheidswaarschuwing op sigaren en cigarillo’s en er zal een gestandaardiseerde verpakking verplicht zijn voor alle tabaksproducten en voor roken bestemde kruidenproducten. De verkoop van tabak online was al verboden, maar dit verbod gaan we nu ook uitbreiden naar apparaten waarmee producten op basis van tabak of kruidenproducten gerookt worden (waterpijpen, enz..). We voorzien nu ook al de verplichting om een bijsluiter toe te voegen bij elke verpakkingseenheid van alle tabaksproducten. Hoe deze bijsluiter er moet uitzien, wordt momenteel uitgewerkt. ​