Frank
Vandenbroucke

Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke zal binnen de regering voorstellen om smaakjes in vapes, met uitzondering van tabakssmaak, te verbieden. Dat doet hij naar aanleiding van een advies van de Hoge Gezondheidsraad. “We moeten onze kinderen beschermen en voorkomen dat een nieuwe generatie verslaafd geraakt aan roken. Vapes worden met hun aantrekkelijke smaakjes doelbewust gemaakt om jongeren te verleiden tot roken. Dat is onaanvaardbaar. We moeten hier hard tegen optreden”, aldus minister Vandenbroucke. Het voorstel van de minister ligt in lijn met het wetsvoorstel van parlementslid Els Van Hoof (CD&V) die in het parlement al even ijvert voor beperkingen op vapes.

Bijna 2 mensen per uur sterven in dit land aan de gevolgen van roken. De impact is dus verwoestend — niet alleen op vlak van gezondheid, maar ook sociaal, economisch en ecologisch. Om de gezondheid van mensen te beschermen, heeft België daarom de afgelopen jaren de strijd tegen roken en vapen fel opgevoerd. Zo zorgde minister Vandenbroucke bijvoorbeeld voor een verbod op wegwerpvapes, als eerste land in Europa, en werden het aantal plaatsen waar je nog mag roken en vapen fel beperkt. Er mag bijvoorbeeld niet meer gerookt worden op plekken waar veel kinderen en jongeren komen (dierentuinen, sportterreinen, pretparken, enz...). Ook de komende jaren worden er nog stappen gezet om roken en vapen verder de wereld uit te helpen (rookverbod op terrassen, verbod op rookkamers), maar de weg naar een volledig rookvrije generatie in 2040 is nog lang. Ons land moet dan ook maatregelen blijven nemen om ervoor te zorgen dat kinderen en jongeren zo min mogelijk in contact komen met sigaretten en vapes.

De opkomst van de vape

Een product dat meer en meer gebruikt wordt is de vape. Het product werd door de industrie in de markt gezet als rookstopmiddel en wordt verkocht onder het motief van ‘harm reduction’. Dit was ook de reden waarom de Hoge Gezondheidsraad in het verleden bijvoorbeeld geen smaakjesverbod adviseerde. Ondertussen blijkt de waarheid anders. De vape is vooral een product waardoor meer en meer jongeren verslaafd geraken aan nicotine. Het gebruik van de vape bij jongeren stijgt razendsnel. In de jaarlijkse leerlingenbevraging van de VAD (2023-2024) geeft maar liefst 28 procent van de leerlingen aan dat ze ooit al gevapet hebben en 23,5 procent deed dat minstens een keer in het schooljaar. 9 procent van de leerlingen vapete ook minstens 1 keer per week. Het gebruik onder scholieren ligt daarmee 4 keer hoger dan in 2018-2019. Ook de Gezondheidsenquête 2022-2023 die Sciensano in juli 2025 publiceerde, toont naast de verdere afname van tabaksgebruik in alle leeftijdsgroepen een verontrustende trend van toegenomen gebruik van e-sigaretten. Met name de tienvoudige toename van het dagelijks gebruik van de e-sigaret bij de leeftijdsgroep 15-24 jaar springt in het oog (van 0.6% in 2018 naar 6.3% in 2023-2024). Deze trend wordt ook bevestigd in een recente WHO-publicatie: gemiddeld is het e-sigaretgebruik bij jongeren 9 maal hoger in vergelijking met het gebruik bij volwassenen.

De rol van smaakjes

Waarom worden vapes steeds vaker gebruikt? Onderzoek in opdracht van de Stichting tegen Kanker (2023) stelt vast dat smaakjes hierin een grote rol spelen. Vapes zijn in talloze smaakjes te verkrijgen en dat maakt het product niet alleen aantrekkelijk voor jongeren, ook camoufleren de smaakjes de schadelijkheid van het product. Jongeren krijgen niet alleen nicotine binnen, even goed hebben tests al bewezen dat bijvoorbeeld de wegwerpvape gevaarlijke stoffen als pesticiden of lood bevatte. En dat allemaal met de smaak/geur van bijvoorbeeld munt, appel, popcorn, of framboos.

In het parlement kaartte Els Van Hoof (CD&V) deze problematiek als eerste aan. Zij ijvert al een tijd voor de beperking van smaakjes omdat het kinderen en jongeren aanzet tot roken. In het regeerakkoord werd daarom een passage opgenomen waarmee de regering het problematisch gebruik van de vape wil aanpakken. Concreet stelt het regeerakkoord dat “de aantrekkelijkheid van e-sigaretten moet verminderd worden door het aanbod van smaakjes sterk te beperken.” Minister Vandenbroucke heeft bij de start van de nieuwe regering daarom een advies gevraagd aan de Hoge Gezondheidsraad. In het advies, vandaag gepubliceerd, komt de Hoge Gezondheidsraad tot een heel duidelijke conclusie: het aantal toegelaten smaken voor e-sigaretten moet dringend en fors worden teruggedrongen. Het advies biedt de minister twee mogelijkheden: een strenge beperking (het Nederlandse model) met enkel nog tabakssmaak, of een beperking die ook nog enkele andere smaakjes toelaat. Tegelijk stelt de Raad vast dat het huidige wetenschappelijke bewijs over de tweede optie beperkt en niet eenduidig is: er is vandaag geen duidelijk verband aangetoond tussen smaken in e-sigaretten en betere rookstopresultaten. De Hoge Gezondheidsraad benadrukt daarenboven dat de bescherming van jongeren altijd voorrang moet krijgen op de smaakvoorkeuren van volwassen gebruikers. Daarnaast vindt de Raad het belangrijk dat België zijn beleid afstemt met de buurlanden, om grensoverschrijdende aankopen zoveel mogelijk te vermijden.

Deze analyse wordt bevestigd door een recent Joint Position Statement van een brede groep Belgische wetenschappelijke verenigingen van artsen in de domeinen van Pneumologie, Gastro-Enterologie, Cardiologie, Endocrinologie, Oncologie, Pediatrie, Gynaecologie, Radiologie, Radiotherapie, Urologie, Heelkunde en Neus-, Keel- en Oorziekten. Zij wijzen erop dat er geen onafhankelijk, kwalitatief sterk bewijs is dat e-sigaretten op lange termijn duidelijk minder schadelijk zijn, dat deze producten schadelijke stoffen zoals zware metalen en organische oplosmiddelen bevatten, en dat smaken een belangrijke rol spelen in de populariteit bij jongeren. In dat gezamenlijke standpunt pleiten zij uitdrukkelijk voor strikte regelgeving en stellen ze dat het toelaten van extra smaken ingaat tegen de wetenschappelijke evidentie en de doelstelling om de volksgezondheid te beschermen.

Verbod op alle smaakjes (buiten tabakssmaak)
Minister Vandenbroucke zal daarom in de regering voorstellen om het Nederlandse model over te nemen. Concreet wil de minister dat enkel nog tabakssmaak in vapes wordt toegelaten. Alle andere smaken - van aardbei tot bubblegum of munt - zouden uit de rekken verdwijnen. Het Nederlandse model biedt de beste bescherming voor jongeren, sluit aan bij wat de wetenschap vandaag zegt, maakt de controles in de praktijk eenvoudiger én zorgt ervoor dat het Belgische beleid beter aansluit bij dat van onze buurlanden. In Nederland blijkt al dat zo’n maatregel het gebruik van vapes, zeker bij jongeren, terugdringt. Een evaluatie van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in het land toonde aan dat 2/5de van de gebruikers minder ging vapen. 22 procent zei zelfs door het smaakjesverbod met vapen te zijn gestopt.  Op deze manier kan ook de strijd tegen vapes binnen Europa verder worden gevoerd. Indien meerdere lidstaten namelijk dezelfde maatregelen hanteren, kan dit door Europa als best practice aanzien worden. Met als gevolg dat dit model sneller over heel het continent kan ingevoerd worden.

Minister Frank Vandenbroucke: “Het is onze verplichting om de gezondheid van mensen, en zeker jongeren, te beschermen en ervoor zorgen dat ze minder in contact komen met tabak of alternatieve rookmiddelen als de vape. De vape is een uitvinding van een criminele industrie die een nieuwe generatie kinderen verslaafd wil maken aan nicotine en de talloze smaakjes camoufleren de enorme schadelijkheid van het product. Terwijl kinderen en jongeren genieten van de smaak van bijvoorbeeld bubbelgum, popcorn of framboos, krijgen ze nicotine binnen of zelfs teer of pesticiden. Een verbod op deze smaakjes is dan ook de enige oplossing om onze kinderen beter te beschermen en de macht van de tabakslobby te breken.”

Els Van Hoof, parlementslid van CD&V: “Het is een goede zaak dat er eindelijk een einde komt aan de wildgroei van fruit- en snoepsmaakjes die jongeren naar de vape trekken. Ik pleit hier ondertussen al 5 jaar voor. Toen ik in 2020 voor het eerst met een wetsvoorstel kwam, werd het probleem nog vaak gebagatelliseerd onder het mom dat de vape minder schadelijk is dan de sigaret. Naast onvoldoende wetenschappelijk bewijs als rookstopmiddel worden steeds jongere gebruikers (12-14-jarigen) nicotineverslaafd door de mierzoete smaakjes van de vape-industrie. Onderzoek van Kom op tegen Kanker (2024) toont dat meer dan de helft van de jongeren die vapen ook rookt en ook de Stichting tegen Kanker (2023) toont aan dat vapen een belangrijke opstap naar roken vormt.  Op deze manier neemt het aantal rokers weer toe in plaats van af wat een aanslag is op onze volksgezondheid. Ik ben blij dat mijn pionierswerk in het parlement nu opgepikt wordt door de regering en daadwerkelijk ingevoerd wordt.”