Frank
Vandenbroucke

De federale regering heeft vandaag beslist dat roken en vapen op terrassen verboden wordt vanaf 1 januari 2027, net als het gebruik van rookkamers. “De gezondheid van mensen beschermen en een gezonde omgeving creëren voor iedereen, daar is het ons om te doen. Met deze maatregelen voorkomen we dat kinderen en volwassenen ongewild schadelijke sigarettenrook moeten inademen en zorgen we ervoor dat mensen niet in de verleiding worden gebracht om een sigaret op te steken. Want zien roken doet roken”, aldus minister Frank Vandenbroucke.

Tabak blijft een van de dodelijkste producten in onze samenleving. In ons land sterven bijna twee personen per uur aan de gevolgen van roken en zijn +- 8% van de overlijdens per jaar hieraan te danken. De impact is dus verwoestend — niet alleen op vlak van gezondheid, maar ook sociaal, economisch en ecologisch. Gelukkig maken we in België vooruitgang: het aantal rokers daalt, steeds meer mensen beginnen er nooit aan. Maar de strijd is nog niet gestreden. Indien we een rookvrije generatie willen bereiken in 2040, moet ons land verder maatregelen blijven nemen.

België op de goede weg, maar nog niet aan de eindmeet

Volgens de meest recente Gezondheidsenquête van Sciensano rookt vandaag 17,6% van de Belgische bevolking, waarvan 12,8% dagelijks. Dat is een duidelijke daling ten opzichte van 2018 (respectievelijk 19,4% en 15,4%). Bovendien is het aantal mensen dat nooit gerookt heeft gestegen tot 58,1% — een historisch hoogtepunt. Ook het percentage ex-rokers blijft bemoedigend. Stoppen met roken is echter bijzonder moeilijk. Meer dan een derde van de dagelijkse rokers probeerde het afgelopen jaar te stoppen, maar slaagde daar niet in. Toch wil bijna 40% het komende jaar opnieuw proberen. Dat toont aan: de wil is er, maar we moeten mensen beter ondersteunen.

Een nieuwe uitdaging: vapen

Naast klassieke tabaksproducten wint ook de e-sigaret terrein, vooral bij jongeren. In 2023-2024 gaf 21,7% van de bevolking aan ooit een e-sigaret te hebben geprobeerd; 6,3% gebruikt ze momenteel. Dat is een sterke stijging tegenover 2018 (toen 15,5% ooit probeerde en 4,1% ze gebruikte). Bij jongeren tussen 15 en 24 jaar is het gebruik het hoogst: 6,3% vapet dagelijks en 11,1% doet dit occasioneel. Daarbij is 60% van de gebruikers "duaal gebruiker": ze combineren vapen met gewone sigaretten. Dat cijfer daalt wel, maar blijft problematisch. Vapen is dus geen onschuldig alternatief. Het is vaak een opstap naar of aanvulling op tabaksgebruik, zeker bij jongeren. De gemiddelde leeftijd waarop voor het eerst wordt gerookt is trouwens 16,7 jaar.

Rook –en vapevrije terrassen en verbod op rookkamers

Het is dus enorm belangrijk voor de gezondheid van onze jongeren, maar natuurlijk ook die van volwassenen, om zowel vapen (wat als opstap dient naar roken) als roken  aan banden te leggen. De afgelopen jaren is hierrond al veel gebeurd, maar indien we een rookvrije generatie willen bereiken in 2040, moet ons land verder maatregelen blijven nemen.

Juist daarom zetten we nu de volgende stap: roken en vapen op en in de nabijheid van publieke terrassen wordt verboden vanaf 1 januari 2027. Ook het gebruik van publieke rookkamers zal verboden worden. Denk hierbij aan rookkamers in de luchthaven of horeca, maar ook plekken waar enkel gerookt wordt (bv een sigarenclub of shishabar ).

Waarom? Omdat wie blootgesteld wordt aan rokers, ook blootgesteld wordt aan de verleiding. Jongeren, gelegenheidsrokers, mensen die net gestopt zijn — ze lopen allemaal het risico opnieuw of voor het eerst te beginnen. "Zien roken, doet roken." Dat is geen slogan, maar een maatschappelijke realiteit. Door roken en vapen minder zichtbaar te maken in het openbare leven, beschermen we niet alleen de gezondheid van niet-rokers, we helpen ook wie worstelt met een verslaving door een extra drempel op te werpen én we denormaliseren roken waardoor er minder mensen ooit zullen starten.

Ook zorgen we ervoor dat kinderen en volwassenen niet meer “meeroken” doordat ze worden blootgesteld aan sigarettenrook. Deze rook is schadelijk, ook in de buitenlucht. Zo kan ongewild meeroken, zelfs voor een uurtje op het terras, gezondheidsproblemen zoals luchtweginfecties veroorzaken.

Handhaving

We verwachten van de horeca-uitbater dat deze duidelijke signalisatie aanbrengt en zijn klanten aanspreekt indien iemand een sigaret aansteekt. Een uitbater zal aansprakelijk zijn bij onvoldoende signalisatie, (oogluikend) toestaan van roken, het plaatsen van elementen die tot roken kunnen aanzetten, etc. Anders gezegd, de uitbater zal er alles moeten aan doen om het rookverbod te laten respecteren. En indien dat het geval is, zal de uitbater geen boete of sanctie riskeren. Gelet dat iedereen geacht wordt de wet te kennen, zal de roker zelf wel steeds aansprakelijk worden gesteld.

Aangezien dit verbod specifieke moeilijkheden naar handhaving en controle met zich meebrengt bij tijdelijke evenementen zoals kermissen, kerstmarkten, festivals of braderieën wordt de mogelijkheid gegeven aan de lokale overheid om de maatregelen tijdelijk aan te passen in functie van het evenement.

Een internationale verantwoordelijkheid

België engageerde zich in 2006 tot het WHO-Kaderverdrag voor Tabaksontmoediging (FCTC), en meer recent tot de Interfederale Strategie 2022-2028. Met maatregelen zoals het verbod op roken op terrassen en het verbod op rookkamers zetten we ons internationaal engagement om in concrete actie.