Geïntegreerde zorg wordt verankerd in Belgische gezondheidszorg

Wat betekent “geïntegreerde zorg”?  De uitdrukking zegt het zelf: in tegenstelling tot gefragmenteerde zorg is dit een vorm van zorg die streeft naar een samenwerking op verschillende niveaus.  "In dit model is de patiënt veel actiever betrokken bij zijn eigen zorg. Ook de scheiding tussen welzijns- en gezondheidszorg verdwijnt. Elke actor die betrokken is bij de zorg voor een specifieke persoon of een specifiek gezin werkt samen met de andere actoren rondom hem of haar, in een multidisciplinair team," legt Frank Vandenbroucke uit. "Deze teams bieden een heel scala aan zorg aan, dat is aangepast aan de patiënt (persoonsgericht), maar ook aan de buurt waarin mensen wonen (buurtgericht)."

Dit gaat bijvoorbeeld over zorgen voor mensen die door omstandigheden of door ouder worden te kampen krijgen met gezondheidsproblemen maar ook met allerlei andere problemen: of het nu gaat om de gevolgen van een beroerte of van covid-19, om stress of suikerziekte, om beginnende dementie of pijnlijke gewrichten -  of een combinatie van problemen - , zijn er ook gevolgen voor inkomen, sociale contacten, vertrouwen in de toekomst, en veel andere aspecten die de kwaliteit van leven of de persoonlijke levensdoelen in het gedrang kunnen brengen. Gezondheidszorg is in die zin niet alleen bezig zijn met ziekte maar ook met mens zijn.

De huidige modellen van geïntegreerde zorg…

Het eerste plan van geïntegreerde zorg dateert van 2015.  De belangrijkste pijler van dit plan was het engagement voor het opstarten van proefprojecten. Doelstelling van de proefprojecten was het experimenteren met geïntegreerde zorg voor chronische zieken in overeenstemming met de Quintuple Aim-logica[1] en met aandacht voor het beginsel van rechtvaardigheid en de tevredenheid van de zorgverlener. Aanvankelijk was het de bedoeling dat deze initiatieven zichzelf zouden financieren door een daling van de uitgaven en een grotere efficiëntie. Naarmate de evaluaties vorderden, werd het echter duidelijk dat deze projecten financiële middelen nodig hadden om innoverende initiatieven te kunnen lanceren.

Naast deze twaalf proefprojecten zijn er ook 19 P3-projecten (cf. Protocol nr. 3) voor ouderen, die als doel hebben hun zelfstandigheid zoveel mogelijk te ondersteunen door gerichte interventies. Ook de 32 projecten in het kader van de overeenkomst voor eerstelijnspsychologische zorg tussen het RIZIV en de 32 netwerken voor geestelijke gezondheidszorg zijn een vorm van integratie van zorg of geïntegreerde zorg.

…. naar een versterking van de bestaande initiatieven en een nieuw Interfederaal Plan

Een belangrijke ontwikkeling op het gebied van geïntegreerde zorg is onlangs opgestart in het  Verzekeringscomité en de Algemene Raad, namelijk de implementatie van een meerjarenkader gelinkt aan gezondheids(zorg)doelstellingen binnen de ziekteverzekering.

Daarnaast wordt ook budget vrijgemaakt en ingezet op prioritaire domeinen: toegankelijkheid, geestelijke gezondheidszorg en geïntegreerde zorg, meer bepaald via transversale projecten waarbij zorgpaden worden ontwikkeld die in de eerste plaats op de patiënt zijn gericht.

"De laatste jaren heeft ook in ons land het idee terrein gewonnen dat de huidige versnippering van de zorg niet langer houdbaar is. Het is duidelijk geworden dat we niet alleen bestaande initiatieven moeten ondersteunen, maar ook moeten werken aan een nieuw Interfederaal Plan voor Geïntegreerde Zorg", aldus de minister van Volksgezondheid.

Op vraag minister Vandenbroucke heeft het Riziv projectondersteuning voorzien en is het WeCare-consortium geselecteerd. Het zal verantwoordelijk zijn voor het bepalen van het vervolgtraject voor geïntegreerde zorg in ons land. Zijn missie is op 15 juni begonnen en zal 30 maanden duren. Het consortium zal verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning van de ontwikkeling van het Interfederaal Plan voor Geïntegreerde Zorg, maar ook voor het uitdiepen van de ervaringen, verworven via de verschillende projecten, van geïntegreerde zorg om deze op ruimere schaal op het terrein te kunnen ontwikkelen en organiseren.

Een “nieuw” Interfederaal Plan Geïntegreerde Zorg

De ontwikkeling en de uitvoering van een Interfederaal Plan moeten gebaseerd zijn op een alomvattende veranderingsstrategie die voortbouwt op de "Quintuple Aim". In dit verband moet het mesoniveau - op een bevolkingsniveau van bv. 75.000 – 150.000 inwoners - verder worden ondersteund en versterkt, met het oog op de verdere ontwikkeling van locoregionale zorg gericht op de bevolking en patiënt.

Het gaat er nu om uit de vele verschillende ervaringen een nauwkeuriger kader te creëren, waarover op interfederaal niveau een akkoord wordt bereikt en dat als richtsnoer dient voor ontwikkeling, regelgeving, financieringskeuzes, bestuur, operationalisering, enz. in het kader van de bevoegdheden van elke entiteit. Dit proces zou idealiter kunnen leiden tot een samenwerkingsovereenkomst waardoor geïntegreerde zorg een interfederaal beleid kan worden dat breed gedragen wordt door de belanghebbenden. 

Geïntegreerde zorg voor een gezondere bevolking

Minister Vandenbroucke besluit: "Als ik denk dat het echt belangrijk is om de geïntegreerde zorg voort te zetten en te verdiepen, dan is dat omdat de mensen er ook veel beter van zullen worden. Zorg wordt tegenwoordig als zeer onpersoonlijk ervaren, zowel door de zorgverleners als door de ontvangers van zorg, en zeker door mensen met veel chronische ziekten. Het feit dat al deze zorgverleners afzonderlijk optreden, zonder echte coördinatie en vaak per prestatie betaald worden, leidt er vaak toe dat problemen onontdekt blijven en dus niet worden opgelost, of dat de zorg te weinig gericht is op wat echt belangrijk is voor de persoon. Bij geïntegreerde zorg daarentegen heeft het systeem er alle belang bij dat mensen gezond zijn.  Een doel dat vanzelfsprekend lijkt, maar waarvan ons gezondheidszorgsysteem zich in de loop der tijd te ver heeft verwijderd.”

[1] Quintuple Aim: het doel is om - met het beschikbare budget voor gezondheidszorg - meer gezondheid voor de bevolking, een betere ervaring van de kwaliteit van de zorg, een lagere belasting van het zorgpersoneel en een reële toegankelijkheid van de zorg voor iedereen te bereiken.