Binnenluchtkwaliteit: beleid van de toekomst en wetgevend kader
Op het Overlegcomité van 20 augustus 2021 werd beslist om een binnenluchtkwaliteitstrategie op lange termijn te ontwikkelen. Daarom werkt minister van volksgezondheid Frank Vandenbroucke nu aan het wetgevende kader voor een ambitieus plan rond gezonde binnenlucht in alle publiek toegankelijke ruimtes.
Mensen brengen gemiddeld 85% van de dag binnen door. Gezonde binnenlucht is daarom van groot belang voor de algemene gezondheid van onze bevolking. Dit in het bijzonder voor de meest kwestbare groepen zoals baby’s, kinderen, ouderen of mensen die lijden aan bepaalde aandoeningen zoals allergiëen. Werken, leren en leven in slecht verluchte binnenruimtes verlaagt ons welbevinden, onze concentratie en ook onze productiviteit.
Tijdens de COVID-19 pandemie werd bovendien duidelijk dat de verspreiding van het coronavirus via aerosolen een belangrijke rol speelt in de overdracht van het virus. Ze kunnen zich in de ruimte verspreiden, in de lucht blijven hangen en zich zelfs opstapelen. Wanneer deze minuscule deeltjes ingeademd worden, spelen ze een belangrijke rol bij het overdragen van het virus en kunnen ze uitbraken van respiratoire aandoeningen veroorzaken. Wie voor langere tijd in een slecht geventileerde ruimte verblijft met een besmet persoon loopt zo de kans om zelf besmet te raken. Zelfs wanneer de fysieke veiligheidsafstand gerespecteerd wordt.
Voldoende luchtverversing en/of luchtzuivering is daarom erg belangrijk. Niet enkel in de strijd tegen covid-19, maar ook bij het vermijden van andere luchtweginfecties of de wintergriep.
In het wetgevend initiatief dat nu in voorbereiding is, wordt ingezet op het verbeteren van de binnenlucht in alle publiek toegankelijke ruimtes. Dit kan door het plaatsen van een luchtkwaliteitsmeter, het uitvoeren van een risicoanalyse en het opstellen van een actieplan dat inzet op natuurlijke of mechanische ventilatie of gebruik maakt van luchtzuivering.
Maar het wetgevend initiatief gaat verder, en wil ook de kennis die we hebben over gezonde binnenluchtkwaliteit verder verdiepen en beschikbaar maken en omvat ook de invoering van een luchtkwaliteitslabel voor alle publieke ruimtes met duidelijke informatie aan de bevolking. Hiermee wordt de start gegeven van het binnenluchtkwaliteitsbeleid voor de toekomst.
Met dit wetgevende initiatief, wil de federale overheid ook inzetten op samenwerking met de gewesten en de gemeenschappen. De Gewesten en Gemeenschappen nemen specifieke sensibiliserende en/of onderzoeksinitiatieven inzake binnenluchtkwaliteit en ze overwegen financiële ondersteuning (of hebben die gedaan tijdens de pandemie) voor een aantal investeringen inzake binnenluchtkwaliteit.
Het nieuwe wetgevende kader is opgebouwd uit verschillende bouwstenen:
1. De norm, het plaatsen van een luchtkwaliteitsmeter, de risicoanalyse en het actieplan.
Omdat de CO2-concentratie een goede indicator is voor de luchtkwaliteit van een binnenruimte, worden luchtkwaliteitsnormen naar voren geschoven die, naargelang het soort infrastructuur, richtinggevend zijn en dus niet verplicht. In norm niveau A krijgt ook luchtzuivering een plaats.
Norm van niveau A:
- De CO2 concentratie in de ruimte blijft lager dan 900 ppm.
- Er is minimaal 40m³/h per persoon via ventilatie met buitenlucht en/of via luchtzuivering voorzien in de ruimte. Hierbij moet dan minstens 25m³/h via ventilatie met buitenlucht gerealiseerd worden.
Norm van niveau B:
- De CO2-concentratie in de plaatsen is gewoonlijk lager dan 1200 ppm of er is een minimum ventilatiedebiet van 25 m³/u per aanwezige persoon
De aanwezigheid van een luchtkwaliteitsmeter, die de CO2 concentratie meet in elke voor het publiek toegankelijke ruimte, wordt verplicht. De meter moet goed zichtbaar zijn voor het publiek en mag niet geplaatst worden in de directe nabijheid van een deur of raam.
Aan elke uitbater van een publieke ruimte, zal ook gevraagd worden om een risicoanalyse uit te voeren. In die analyse staan alle factoren die een invloed hebben op de binnenluchtkwaliteit, een inventaris van de aanwezige systemen voor ventilatie en luchtzuivering, een omschrijving van de activiteiten die in de ruimte plaatsvinden, het maximale aantal aanwezige personen en een aantal representatieve CO2-metingen in de tijd.
Indien op basis van de risicoanalyse blijkt dat de binnenluchtkwqliteit niet gegarandeerd kan worden, dan wordt aan de uitbater gevraagd om een actieplan te ontwikkelen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Dat kan gaan om eenvoudige ingrepen zoal het openen van ramen en deuren, het beperken van het aantal aanwezigen of het verhogen van de luchtcirculatie door afzuigtoestellen of ventilatiesystemen in te zetten.
Technieken voor luchtzuivering krijgen - als aanvulling op de ventilatiesystemen - een belangrijke rol in het verbeteren van de binnenluchtkwaliteit. Luchtzuivering biedt heel wat mogelijkheden om potentieel besmettelijke aerosolen uit de lucht te verwijderen of te inactiveren. Bovendien zijn ze makkelijk en snel te installeren en is hun energieverbuik laag. Op plaatsen waar om praktische redenen met het ventilatiesysteem een onvoldoende debiet van verse lucht gehaald wordt, kunnen ze gebruikt worden.
In de federale wet, zal de verplichting opgenomen worden op de aanwezigheid van een luchtkwaliteitsmeter, een risicoplan en een actieplan. Deze drie elementen moeten 12 maanden na de inwerkingtreding van de wet aanwezig zijn in alle eet- en drankgelegenheden van de horecasector, de discotheken en dancings, de gebouwen van de sportsector en de gebouwen van de cultuur- en evenementensector met inbegrip van de bioscopen. Voor alle andere sectoren, zal later een haalbare tijdslijn bepaald worden na overleg met de bevoegde ministers en het overlegcomité.
2. De introductie van een label voor binnenluchtkwaliteit
Met het label kunnen uitbaters van een publieke ruimte de consument of bezoeker informeren over de kwaliteit van de binnenlucht. Een meerwaarde voor het publiek dus en een stimulans voor eigenaars en uitbaters om te investeren in gezonde binnenlucht.
Het label zal bepaald worden op basis van de infrastructuur (bvb. welke ventilatiesystemen of systemen voor luchtzuivering zijn er aanwezig), het aantal toegelaten personen en de aard van de activiteit die plaatsvindt in de ruimte. Verder kan het rekening houden met alle acties die de uitbater neemt om een gezonde luchtkwaliteit te garanderen.
Het label zal uitgereikt worden door een certifceerder die beschikt over de nodige expertise op vlak van binnenluchtkwaliteit en de installaties om ze te garanderen.
De labels van alle publieke ruimtes worden samengebracht in een nieuwe databank zodat de overheid de toestand van de binnenluchtkwaliteit kan opvolgen. Bij een volgende pandemie kan de overheid dan, afhankelijk van de kennis op het vlak van binnenluchtkwaliteit, gerichte maatregelen nemen op maat van de verschillende publieke ruimtes.
De labelling en certificering zullen gefaseerd ingevoerd worden bij Koninklijk Besluit. Bij de start zijn de certificering en labelling vrijwillig. Vanaf 1 januari 2025 worden ze verplicht. Uitbaters en organisaties dienen op dat moment een aanvraag tot certificatie en label ingediend te hebben . De verplichting zal aanvankelijk enkel gelden voor de sectoren die opgenomen zijn in het Koninklijk Besluit. Voor de andere sectoren zal een haalbare tijdslijn uitgetekend worden in overleg met de bevoegde ministers van de gemeenschappen en gewesten.
3. Een nieuw kennisplatform voor binnenluchtkwaliteit
Het wetgevend kader voorziet eveneens de oprichting van een interfederaal platform voor binnenluchtkwaliteit.
Het kennisplatform zal ondergebracht worden bij de federale overheidsdienst volksgezondheid, maar ook de gemeenschappen en gewesten zullen medewerkers ter beschikking stellen naar het platform. De samenwerking zal vastgelegd worden in een protocol.
De opdrachten van dit platform zijn: de kennis over binnenluchtkwaliteit verbeteren, data en nieuwe wetenschappelijke inzichten samenbrengen en delen, voorstellen formuleren voor een toekomstgerichte en wetenschappelijk onderbouwde beleidsagenda op Belgisch en Europees niveau, de implementatie van het beleid op het terrein ondersteunen en de bewustmaking bij professionals vergroten.
Alle bestuursniveaus, beleidsdomeinen en sectoren van het land zullen via dit platform nuttige data en kennis over gezonde binnenlucht (en de impact er van op de volksgezondheid) kunnen uitwisselen.
Zo kan het toekomstige beleid op vlak van binnenluchtkwaliteit steunen op de nieuwste inzichten en instrumenten en zal het evidence-based onderbouwd worden. De academische wereld en verschillende onderzoeksinstellingen zullen hierbij een belangrijke partner worden.
Timing
De federale wet wordt verwacht voor het voorjaar van 2022. Hierin worden de algemene principes vastgelegd. De wet wordt aangevuld met het Koninklijk besluit waarin de luchtkwaliteitsmeter, de risicoanalyse en het actieplan worden opgelegd. Eind 2022 volgt dan het KB dat de luchtzuivering een plaats geeft in het beleid rond binnenluchtkwaliteit op de lange termijn. Eind 2022 volgt dan het KB dat de certificatie en de labelling regelt met als doel te starten met een vrijwillige labelling. Tegen begin 2025 worden certificering en labelling dan verplicht.
